دائرة المعارف های عمومی

مجموعه ای چند جلدی است حاوی اطلاعات عمومی؛ فنی و گاه تخصصی در بسیاری از حیطه های معارف بشر؛ همانند فرهنگ زبان؛ مدخل های آن به روش الفبایی تنظیم شده است.

دایرة المعارف ها غالبا حاوی مطالب زیر هستند:

1_ مقالات متنوع در هر یک از رشته های دانش بشری؛ از جمله علوم؛ فنون؛ علوم اجتماعی؛ علوم انسانی و غیره
2_ نشانه های اختصاری
3_ راهنمای تلفظ صحیح مدخل ها
4_ عنوان کتاب ها؛ آثار هنری و قطعات موسیقی
5_ اعلام
6_ کتابنامه های رشته های مختلف
7_ تصاویر و نقشه های مربوط به موضوع های گوناگون
8_ واژه نامه اصطلاحات تخصصی بسیاری از رشته های فنی و علمی از قبیل زمین شناسی؛ هنر؛ منطق؛ بانکداری؛ هواپیمایی؛ فیزیک هسته ای و غیره
9_ مجلد نمایه (index volume): فهرست الفبایی موضوع هایی که در دائرة المعارف آمده است.


در برابر هر مدخل آن نخست شماره مجلد و شماره صفحاتی که مربوط به مدخل مورد نظر است ذکر شده و سپس مشخصات سایر مقالاتی ذکر شده که در مجلدات دیگر آمده و حاوی اطلاعات بیشتری درباره همان مدخل است.


برای نمونه اگر بخواهید بدانید پر جمعیت ترین منطقه جهان کدام است؛ می توانید یا مدخل population را در مجلد مربوط به حرف p جستجو کنید؛ یا با مراجعه به مجلد نمایه مشخصات سایر مقالاتی را که به نحوی با این موضوع ارتباط دارند بیابید و به آن ها رجوع کنید


کاربرد: گاه مترجم برای آنکه بتواند متنی را به درستی ترجمه کند به اطلاعاتی بیش از آن چه در متن مورد ترجمه ذکر شده است نیاز دارد.


در چنین مواردی که مراجعه به فرهنگ های یک زبانه و دو زبانه کافی نیست؛ مترجم باید به مراجع اطلاعاتی دیگری از قبیل دائرة المعارف مراجعه کند.


در مورد ترجمه متون علمی و فنی؛ مراجعه به دائرة المعارف های تخصصی که در هر یک از رشته های علمی و فنی تالیف شده است؛ از قبیل دائرة المعارف پزشکی؛ دائرة المعارف فنی و غیره؛ برای مترجمان ضروری است.


یکی از سودمندترین دائرة المعارف های انگلیسی زبانان امریکانا (americana) است.


این مجموعه نخستین بار در 1833 در سیزده مجلد به چاپ رسید؛ در حال حاضر معمولا هر پنج سال یک بار تجدید چاپ می شود؛ هر سال هم مجلد مکمل (supplement)آن منتشر می شود که تازه ترین رویدادهای جهان و یافته های علمی و فنی در آن ذکر شده است.


این مجموعه در حیطه اطلاعات علمی و فنی بسیار غنی است.


دومین دائرة المعارف سودمند؛ دائرة المعارف بریتانیکا(britanica) است که نخستین بار در 1768 به چاپ رسید؛ این مجموعه هم اکنون در 24 مجلد به چاپ میرسد و هر چند سال یکبار تجدید چاپ میشود؛ این دائرة المعارف در حیطه علوم انسانی بسیار غنی است.


نخستین دائرة المعارف فارسی زبان؛ دائرة المعارف فارسی غلامحسین مصاحب است که مجلد اول آن (حروف ا_س) نخستین بار در سال 1345 توسط موسسه انتشارات فرانکلین به چاپ رسید؛ مجلد دوم این مجموعه (حروفش_ل)در 1356 توسط شرکت سهامی کتاب های جیبی به چاپ رسید؛ مجلد سوم آن هنوز به چاپ نرسیده است و در نتیجه این مجموعه در حال حاضر ناقص است.


نثر آن بسیار روان است و در زمینه معادل سازی برای بعضی از اصطلاحات علمی و فنی نوآوری های خاصی در آن صورت گرفته است؛ از این رو لازم است که مترجمان تازه کار حتما به آن مراجعه کنند.


منبع
نخستین درس های ترجمه فرزانه فرحزاد