شیوه بیان متن مبدا و رعایت آن در ترجمه

یکی از مهمترین نکاتی که هنگام ترجمه باید در نظر داشت تشخیص شیوه بیان متن مبدا و رعایت آن در ترجمه است

به طور کلی شیوه بیان در یک داستان با شیوه بیان در یک مقاله علمی و شیوه بیان در داستان کودکان با شیوه بیان در نوشته حقوقی متفاوت است؛ زبانی که برای توصیف علمی پدیده یا رویدادی بکار می رود حتما با توصیف ادبی همان رویداد تفاوت دارد.

این تفاوت نه تنها با اصطلاحات مربوط به هر یک بلکه با ساخت دستوری جمله های متن مربوط به هر کدام نیز مرتبط است.


بطور کلی یکی از مسائل مهمی که مترجم تازه کار گرفتار آن می شود تشخیص شیوه بیان متن مبدا و رعایت آن در ترجمه است؛ این کار مستلزم شناخت زبان خاصی است که در متون گوناگون بکار می رود.




برای شناسایی شیوه بیان باید به دو نکته توجه کرد:


نکته اول:


الف)سطح واژگان و لحن نویسنده؛ استفاده از فرهنگ یک زبانه و توجه به نشانه ای که سطح کاربرد کلمه (ادبی؛ محاوره ای؛ عامیانه) را مشخص می کند در بسیاری موارد می تواند راهگشا باشد.


ب) بعضی از نویسندگان معاصر انگلیسی زبان گاه برای نشان دادن عامیانه بودن گفتار؛ کلمات را همان گونه می نویسند که به زبان گوینده یا شخصیت مورد نظر می آید.


نکته دوم: ساخت دستوری جمله ها


توجه به ساخت دستوری جمله ها هم به تشخیص شیوه بیان کمک می کند.


الف) وجود جمله های کوتاه و ساده؛ یا وجود جمله های طولانی متشکل از مثلا یک جمله پایه و چندین جمله پیرو؛ نشاندهنده سادگی یا پیچیدگی متن از لحاظ دستوری است.


رعایت این سادگی یا پیچیدگی در ترجمه به خصوص در ترجمه ادبیات بسیار ضروری است.


ب) وجود غلط های دستوری هم که در بعضی از داستان های معاصر انگلیسی به چشم میخورد؛ چه در گفتگو ها و چه در روایت به قصد ارائه سطح زبان عامیانه یا محاوره ای است و به تشخیص شیوه بیان کمک می کند؛ مثلا وجود عباراتی نظیر i says به جای i say یا he haven't nothing به جای he doesn't have anything به مترجم نشان می دهد که راوی یا شخصیت مورد نظر در چه سطحی از زبان سخن می گوید و در ترجمه باید حتما با استفاده از ترکیبات و اصطلاحات عامیانه این سطح را به فارسی منتقل کرد(می گم به جای می گویم یا هیچی نداره به جای هیچ چیز ندارد.


چنانچه ساخت دستوری مشابهی در فارسی وجود نداشته باشد مترجم می تواند برای نشان دادن محاوره ای بودن آن در فارسی از اصطلاحات محاوره ای یا املای نثر محاوره ای استفاده کند.


به هر حال اگر مترجم تازه کار نتواند شیوه بیان متن مبدا را تشخیص دهد یا آن را به درستی در ترجمه رعایت کند بهتر است که فقط به انتقال درست معنا اکتفا کند.


منبع
نخستین درس های ترجمه فرزانه فرحزاد